Diệt Trương Sở

Sử sách không chép rõ về thân thế của Chương Hàm. Ông chỉ bắt đầu xuất hiện trong Sử ký Tư Mã Thiên dưới thời Tần Nhị Thế khi chỉ huy quân Tần ra mặt trận chống lại cuộc tây tiến của quân khởi nghĩa Trần Thắng.

Tháng bảy âm lịch năm 209 TCN, 900 người lính thú theo Trần Thắng và Ngô Quảng khởi nghĩa ở làng Đại Trạch thuộc nước Sở cũ thời Chiến Quốc. Khởi nghĩa lan rộng rất nhanh, Trần Thắng đánh đến đất Trần xưng hiệu là Trương Sở vương, tự lập làm vua Sở.

Trần Thắng ở đất Trần sai các tướng đi chiêu hàng các nơi. Những người trai tráng ở các quận, các huyện Sơn Đông bị khổ sở vì bị bọn quan lại nhà Tần đều giết bọn thú, úy, lệnh, thừa làm phản để hưởng ứng Trần Thắng. Nhiều nước chư hầu cũ thời Chiến Quốc được tái lập như Tề, Triệu, Yên, Ngụy.

Tháng 10 năm 208 TCN[1], Trần Thắng sai Chu Văn mang vài chục vạn quân đánh vào cửa Hàm Cốc, tiến đến đất Hý, gần kinh thành Hàm Dương. Nhị Thế hoảng sợ bàn với quần thần:

Bây giờ làm thế nào?

Lúc đó Chương Hàm đang làm Thiếu phủ là chức quan lo việc thu thuế của triều đình, tâu với Nhị Thế rằng:

Bọn giặc đã đông và mạnh. Nay nếu đem binh ở các huyện đến thì không kịp nữa. Những người bị đày phải làm ở Ly Sơn rất đông, xin tha cho họ, giao cho họ binh khí để đánh giặc.

Nhị Thế nghe theo lời ông, liền đại xá thiên hạ, tha cho những nô tỳ đang phải đi làm phu xây cất ở Ly Sơn (mộ vua Tần), và huy động cả con cháu họ, giao cho họ binh khí và giao cho Chương Hàm cùng với cháu danh tướng Vương Tiễn là Vương Ly ra mặt trận để chặn Chu Văn. Dưới sự chỉ huy của Chương Hàm, quân Tần đánh cho quân Sở đại bại. Chu Văn thua chạy ra khỏi Hàm Cốc quan, dừng lại đóng quân ở Tào Dương hai ba tháng. Chương Hàm đuổi theo đánh tiếp, đại phá Chu Văn một lần nữa. Văn phải bỏ chạy đến đóng ở Dẫn Trì hơn mười ngày. Chương Hàm nhân đà thắng lợi, tiếp tục truy sát, đánh cho Chu Văn thua to một trận nữa. Chu Văn tự đâm cổ chết, quân lính đầu hàng.

Được tin thắng trận, Tần Nhị Thế sai thêm trưởng sử là Tư Mã Hân và đô uý Đổng Ế giúp Chương Hàm đánh dẹp các chư hầu.

Quân Tần tiến về phía đông cứu thành Vinh Dương do thái thú Tam Xuyên là Lý Do trấn giữ. Thành này bị quân Sở do giả vương Ngô Quảng chỉ huy vây hãm lâu ngày nhưng vẫn trụ vững. Lúc đó nội bộ quân Sở chia rẽ, Ngô Quảng muốn đánh cho được Vinh Dương còn các tướng do Điền Tang cầm đầu muốn chia quân ra đón đánh Chương Hàm. Cuối cùng Điền Tang giả lệnh của Trần Thắng giết Ngô Quảng và giao cho Lý Quy vây Vinh Dương, còn mình dẫn quân tinh nhuệ ra đón Chương Hàm.

Chương Hàm tiến về phía đông, gặp quân Trương Sở ở Ngao Thương. Hai bên giao chiến. Ông đại phá quân Sở, giết chết Điền Tang. Quân Sở tan vỡ bỏ chạy. Chương Hàm đem quân thừa thắng tới thành Vinh Dương, đánh nhau với Lý Qui ở dưới chân thành. Quân Tần đại thắng, lại giết được Lý Qui cùng các thuộc tướng, giải vây thành Vinh Dương.

Trên đường đánh vào đất Trần, Chương Hàm đến đất Hứa gặp cánh quân Sở do Ngũ Từ chỉ huy. Ông lại đánh phá quân Ngũ Từ, quân của Ngũ Từ bỏ chạy tán loạn vào đất Trần.

Chương Hàm đem quân tiến thẳng đến Trần. Trụ quốc nước Sở là Phòng Quân ra đánh bị giết chết. Chương Hàm lại tiến binh đánh quân của tướng Sở khác là Trương Hạ ở phía tây đất Trần. Trần Thắng thân hành ra đốc suất trận đánh nhưng quân Sở vẫn bị đánh bại, Trương Hạ bị giết chết. Trần Thắng bỏ chạy khỏi đất Trần.

Tháng chạp, Trần Thắng đến huyện Nhữ Âm quay về đến Hạ Thành Phụ. Người đánh xe là Trang Giả giết Trần Thắng để đầu hàng Tần. Chương Hàm cho Trang Giả giữ đất Trần, còn mình mang đại quân sang đánh nước Ngụy.

Giết hai vua Tề, Nguỵ

Trên đà chiến thắng, Chương Hàm tiến sang Nguỵ đánh bại quân Nguỵ ở Lâm Tế. Nguỵ vương Cữu bại trận phải chạy vào thành cố thủ. Chương Hàm vây ngặt. Ngụy Cữu sai người sang cầu cứu nước Tề.

Tề vương Điền Đam đích thân mang quân sang cứu Nguỵ. Chương Hàm chủ động mang quân đón đánh quân Tề, giết chết Điền Đam tại trận.

Nước Nguỵ khiếp sợ trước sức mạnh của quân Tần. Nguỵ vương Cữu biết không giữ được thành nên tự vẫn. Em Cữu là Nguỵ Báo bỏ trốn sang nước Sở.

Em Điền Đam là Điền Vinh và Điền Hoành dẫn tàn quân ở Nguỵ về Tề, nhưng tới Đông A mới biết người nước Tề đã lập em của Tề Vương Điền Kiến thời Chiến Quốc là Điền Giả làm Tề vương và ngăn đường Điền Vinh về Tề. Vinh phải nán lại Đông A.

Chương Hàm đánh xong Nguỵ rồi, mang quân đuổi theo Điền Vinh, vây đánh Đông A. Điền Vinh thế yếu phải cố thủ rồi sai người sang cầu cứu nước Sở.

Lúc đó nước Sở đã phục hồi sức lực. Tướng cũ của Trần Thắng là Lã Thần khởi binh chiếm lại đất Trần, giết chết Trang Giả. Các lực lượng khởi nghĩa khác của Hạng Lương, Lưu Bang tuy chưa xưng hiệu nhưng ngày một lớn mạnh. Khi Hạng Lương đã tiêu diệt một cánh quân ly khai khác của Sở là Tần Gia, thu nhận Lưu Bang và lập vua Sở mới là Hoài vương thì lực lượng này trở thành lực lượng chống Tần mạnh hơn cả. Các cánh quân Sở cũ của Trần Thắng đều theo về với Hạng Lương. Trước tình hình đó, Chương Hàm lại quay sang đánh Hạng Lương.

Đánh bại Hạng Lương

Xem chi tiết: Hạng Lương

Hạng Lương cấp quân cho Nguỵ Báo về khôi phục nước Nguỵ, lập Hàn Thành làm Hàn vương để có thêm vây cánh đánh Tần, sai cháu là Hạng Vũ cùng Lưu Bang dẫn một cánh quân đi về phía tây đánh Tần, còn bản thân mình dẫn đại quân lên phía bắc để cứu Điền Vinh ở Đông A.

Chương Hàm mang quân ra đón Hạng Lương, hai bên đụng độ nhau ở phía tây Đông A. Quân Tần không chống nổi quân Sở, bị đánh bại. Chương Hàm thua trận, buộc phải giải vây thành Đông A mà chạy về Định Đào.

Hạng Lương muốn cùng Điền Vinh mang quân đuổi theo Chương Hàm nhưng Vinh lại đem quân về đuổi vua Tề là Điền Giả. Giả chạy trốn sang nước Sở. Điền Vinh lập con của Điền Đam, tên là Điền Thị, làm Tề Vương. Hạng Lương mấy lần sai sứ giả giục Điền vinh đem binh của nước Tề đến để cùng kéo quân sang hướng Tây nhưng Điền Vinh ra điều kiện nước Sở giết Điền Giả thì Tề mới đem quân đến hội cùng đánh Tần. Song Hạng Lương vì đã giao hiếu với Giả nên không nỡ giết. Vì vậy Điền Vinh không chịu ra quân.

Hạng Lương đem quân Sở từ phía tây đất Đông A qua hướng bắc đến Định Đào. Chương Hàm thấy quân Sở không có sự phối hợp của quân Tề liền mang quân ra đón đánh, nhưng quân Hạng Lương mạnh mẽ một lần nữa đánh bại ông. Ông phải rút vào trong thành cố thủ. Hạng Lương chia quân bủa vây thành Định Đào.

Sau khi thắng được quân Tần hai trận và nghe tin cánh quân của Hạng Vũ giết được thái thú Tam Xuyên là Lý Do nên Lương càng khinh thường quân Tần và tỏ ra kiêu căng.

Chương Hàm thấy quân Sở bắt đầu canh phòng trễ nải, âm thầm chờ cơ hội phản công. Ông ngầm huy động quân các trấn xung quanh tới tiếp ứng. Một đêm, ông cùng các tướng sĩ trong thành lặng lẽ mở cổng kéo ra, đánh thốc vào doanh trại của Hạng Lương. Quân Sở bị đánh úp không kịp trở tay, bị phá tan tành. Quân Tần giết được Hạng Lương trong trận này.